Les 10. De tijdelijkheid van het leven waarderen

Welkom bij Les 10 van onze cursus Creëer een Stoïcijnse mindset. In deze eerste les van week 4 richten ons op de tijdelijkheid van het leven. Dat klinkt zwaar, maar dat hoeft het niet te zijn. Het gaat de Stoïcijnen erom nu te leven en nu de dingen te doen die belangrijk zijn voor jou. Om te leven in het nu.

Inleiding

We zullen ons vandaag verdiepen in een van de meest fundamentele concepten van het Stoïcisme: de tijdelijkheid van het leven. Seneca, een van de grote Stoïcijnse denkers, benadrukte het belang van het accepteren en waarderen van de vergankelijkheid van alles om ons heen; van onze levens tot aan de materiële zaken die we koesteren. Deze les zal je erbij helpen om praktische manieren te vinden om je nieuwe inzichten toe te passen in het dagelijks leven.

Lucius Annaeus Seneca, beter bekend als Seneca de Jongere, was een Romeinse Stoïcijnse filosoof en staatsman die leefde van ongeveer 4 v.Chr. tot 65 n.Chr. Zijn leven was getekend door zowel intellectuele prestaties als politieke turbulentie, waardoor hij een uniek inzicht biedt in de dynamiek van de Romeinse aristocratie en de praktische toepassing van Stoïcijnse principes onder moeilijke omstandigheden.

Seneca’s leven

Seneca werd geboren in Corduba (nu Córdoba in Spanje) als de zoon van Seneca de Oudere, een bekende retorische leraar en schrijver. Hij werd naar Rome gestuurd voor zijn opleiding, wat niet ongebruikelijk was voor jongens uit welgestelde families. Daar studeerde hij retoriek en filosofie, waarbij hij zich vooral liet beïnvloeden door de Stoïcijnse school, hoewel hij ook elementen van andere filosofische stromingen zoals het Epicurisme en het Cynisme verkende.

Zijn carrière kende zowel hoogte- als dieptepunten, van een verbanning naar Corsica door keizerin Claudia tot zijn terugkeer naar Rome waar hij uiteindelijk een van de belangrijkste adviseurs werd van keizer Nero. Seneca’s leven nam een tragische wending toen hij gedwongen werd zelfmoord te plegen na beschuldigingen van betrokkenheid bij een complot tegen Nero. Een beschuldiging waarvan de historische juistheid nog steeds onderwerp van debat is.

Politieke carrière en verbanning

Seneca’s vroege carrière in Rome was succesvol; hij klom op naar de hoogste rangen van de Romeinse politiek. Echter, zijn succes wierp ook schaduwen op zijn pad. Rond 41 n.Chr., onder het regime van keizer Claudius, werd hij verbannen naar Corsica op beschuldiging van overspel met Julia Livilla, de nicht van de keizer. Deze aanklacht wordt door historici vaak beschouwd als een voorwendsel om politieke rivalen uit de weg te ruimen.

Gedurende zijn acht jaar durende verbanning schreef Seneca verschillende werken die reflecteren op zijn filosofische overtuigingen en persoonlijke beproevingen. Zijn ballingschap eindigde toen hij werd teruggeroepen naar Rome om de jonge Agrippina te adviseren, de vrouw van Claudius.

Adviseur van Nero

Seneca’s meest complexe en gevaarlijke rol kwam nadat Claudius stierf en zijn zoon Nero de troon besteeg in 54 n.Chr. Seneca werd benoemd tot Nero’s adviseur, een positie die zowel grote invloed als immense persoonlijke risico’s met zich meebracht. In de beginjaren van Nero’s heerschappij werd Seneca geroemd voor het matigen van de jongere keizer’s slechtere impulsen en het leiden van het rijk met een gematigde hand.

Naarmate Nero’s regering vorderde werd hij echter steeds meer despoot en negeerde hij de wijze raad van zijn adviseur. In 65 n.Chr. werd Seneca gedwongen zelfmoord te plegen vanwege vermeende betrokkenheid bij een complot tegen Nero.

Filosofische werken en nalatenschap

Ondanks de dramatische en vaak tragische gebeurtenissen in zijn leven, heeft Seneca met zijn filosofische werken een indrukwekkende nalatenschap nagelaten. Zijn brieven, verhandelingen en tragedies bevatten diepgaande overpeinzingen over ethiek, moraliteit en de menselijke conditie, allemaal bezien door een Stoïcijnse lens. Werken als ‘Brieven aan Lucilius’, ‘De kortstondigheid van het leven’ en ‘Over de standvastigheid van de wijze’ worden nog steeds bestudeerd als essentiële teksten binnen de (Stoïcijnse) filosofie en bieden praktische adviezen voor het omgaan van de complexiteit van het menselijk bestaan.

Seneca over de tijdelijkheid van het leven

Een van de meest terugkerende thema’s in Seneca’s filosofische brieven en essays is de tijdelijkheid van het leven en de vergankelijkheid van materiële zaken. Hij benadrukte het belang van het leven in het heden en het waarderen van elk moment als een kostbaar geschenk dat niet als vanzelfsprekend mag worden beschouwd. In zijn geschriften moedigde hij aan om te leven volgens de natuur en om ons toch vooral te concentreren op wat binnen onze controle ligt. Daarnaast moeten we volgens Seneca de dingen die we niet kunnen beheersen accepteren met gelijkmoedigheid.

Seneca’s uitspraken over vergankelijkheid

In zijn beroemde werk ‘De Brevitate Vitae’ (Over de kortstondigheid van het leven), betoogt Seneca dat de meeste mensen hun tijd verspillen aan zinloze bezigheden, zonder zich echt bewust te zijn van de snelheid waarmee hun leven voorbijgaat. Hij schrijft:

‘Het is niet dat we een korte tijd hebben om te leven, maar dat we veel van die tijd verspillen. Het leven is lang genoeg en ruim voldoende gegeven voor de hoogste prestaties als het geheel goed wordt geïnvesteerd.’

Seneca gebruikte de metafoor van de stroom die altijd vooruit stroomt als een middel om de constante, onverbiddelijke stroom van tijd te illustreren. Hij drong er bij zijn lezers op aan om elke dag te leven alsof het hun laatste zou kunnen zijn, niet uit angst voor de dood, maar om de kwaliteit van het leven te verhogen.

Invloed en nalatenschap

Seneca’s geschriften blijven tot op de dag van vandaag relevant. Ze bieden wijsheid over hoe te leven met integriteit in een wereld vol veranderingen en benadrukken de noodzaak om innerlijke rust te vinden temidden van externe chaos. Zijn benadering van de tijdelijkheid van het leven en zijn aansporing om voluit te leven, blijven een krachtige herinnering aan de waarde van zelfreflectie en het bewust omgaan met de tijd die ons is gegeven.

 

Doelstellingen

1. Begrip van vergankelijkheid:

We zullen de Stoïcijnse visie op de vergankelijkheid van het leven en materiële zaken onderzoeken. Je leert hoe de Stoïcijnen je kunnen helpen om een dieper begrip en waardering voor je bestaan te ontwikkelen.

2. Waardering voor het moment

Deze les moedigt je aan om de momenten zoals ze komen te waarderen en minder te focussen op wat buiten onze controle ligt. We verkennen hoe een grotere aanwezigheid in het nu ons kan bevrijden van onnodige zorgen en ons leven kan verrijken.

3. Prioriteiten in je leven heroverwegen

Door na te denken over wat werkelijk belangrijk is kun je je leven herstructureren om meer betekenis en voldoening te vinden. We zullen praktische strategieën bespreken voor het heroverwegen van je prioriteiten op basis van Stoïcijnse principes.

4. Cultiveren van geestelijke kalmte

Leer hoe de acceptatie van de onvermijdelijkheid van het levenseinde kan leiden tot grotere innerlijke rust en minder angst voor de dood.

5. Mindfulness bevorderen

We stimuleren je tot een mindfulle houding en meer aanwezigheid in het dagelijkse leven door het waarderen van de mogelijke eindigheid van elk moment. Dit kan de kwaliteit van het leven aanzienlijk verbeteren.

6. Verbinding met de natuur

Deze les moedigt je aan om de natuurlijke cycli als een metafoor voor menselijke ervaringen te gebruiken, wat kan helpen bij het accepteren van verandering en vergankelijkheid.

7. Filosofische reflectie op leven en dood

Tot besluit van deze les reflecteren we op de betekenis van leven en dood op basis van Seneca’s geschriften. Zo krijg je een rijker perspectief en dieper inzicht in wat het betekent mens te zijn.

 

Deel 1: De realiteit van vergankelijkheid

In dit eerste deel onderzoeken we wat de Stoïcijnen, en in het bijzonder Seneca, dachten over de vergankelijkheid van het leven. We verdiepen ons in de filosofische betekenis van vergankelijkheid en hoe deze ons kan helpen ons leven te herwaarderen. Door inzicht te krijgen in de eindigheid van alles, worden we aangespoord om meer bewust en met volle aandacht te leven.

Begrip van vergankelijkheid volgens Seneca

Seneca schreef in zijn morele brieven aan Lucilius over de kortstondigheid van het leven en het belang van het leven alsof elk moment het laatste zou kunnen zijn. De Brevitate Vitae is bijzonder treffend; het stelt dat het niet het leven is dat te kort is, maar dat wij veel tijd verspillen. In de context van onze moderne tijd kan dit inzicht je aanzetten tot nadenken over hoe je je tijd besteedt. Wellicht besteedt je te veel tijd aan zaken die niet bijdragen aan je welzijn of persoonlijke groei.

Toepassing in het dagelijks leven

Hoe kunnen we deze Stoïcijnse wijsheid toepassen in ons dagelijks leven? Enkele concrete voorbeelden.

• Prioriteiten stellen

Reflecteer op hoe je jouw tijd besteedt. Zijn er activiteiten die veel tijd vergen maar weinig bijdragen aan jouw persoonlijke of professionele groei? Seneca’s inzichten moedigen ons aan om activiteiten die ons niet dienen te minimaliseren en meer tijd te investeren in wat echt belangrijk is.

• Mindfulness

De bewustwording van de vergankelijkheid van alles kan leiden tot een grotere waardering voor het huidige moment. Probeer elke dag bewust enkele momenten van aanwezigheid te oefenen, waarbij je je volledig focust op het nu zonder afleiding. Dit kan zo eenvoudig zijn als bewust ademhalen, het echt proeven van je maaltijd of luisteren naar een vriend zonder te denken aan wat je hierna moet doen.

• Reflectie op eindigheid

Neem regelmatig de tijd om na te denken over de eindigheid van het leven. Dit klinkt misschien somber, maar het kan een bevrijdende oefening zijn. Door te accepteren dat jouw leven en alles erin vergankelijk is, kun je met meer moed leven. Dus minder geremd door angst voor verlies of falen.

• Filosofische overwegingen

Seneca moedigt je ook aan om na te denken over je reacties op verlies en verandering. Dit is belangrijk voor het ontwikkelen van emotionele veerkracht. Hij stelt dat de angst voor verlies vaak erger is dan het verlies zelf en dat voorbereiding op deze onvermijdelijkheden je kan bevrijden van veel van deze angst.

In de praktijk

• Schrijf in je dagboek je gedachten over vergankelijkheid op. Reflecteer op wat deze realiteit betekent in termen van hoe je leeft, wat je waardeert en hoe je omgaat met verandering en verlies.
• Voer gesprekken met vrienden of familie over dit thema. Dit kan je helpen om taboes rondom het onderwerp dood te doorbreken en kan leiden tot diepere, meer betekenisvolle relaties.

Door het taboe op verlies en dood te doorbreken stel je jezelf in staat om met meer gratie en doelgerichtheid leven. Je bent je bewust van de kostbaarheid van elk moment en meer in staat om de uitdagingen van het leven evenwichtig en met wijsheid te benaderen.

Seneca’s behandeling van de vergankelijkheid is dus niet alleen een abstract filosofisch concept, maar ook (of juist) een praktische gids voor hoe je je leven kunt leiden. Seneca zegt ons dat niet zozeer de lengte van ons leven van belang is, maar de kwaliteit van ons leven.

Seneca’s inzichten over vergankelijkheid

• Waarde van tijd

Seneca benadrukt dat tijd zelfs het meest kostbare bezit is dat een mens heeft; tijd is iets dat eenmaal besteed, onherroepelijk verloren is. Hij bekritiseert degenen die hun tijd verspillen door zich over te geven aan zinloze activiteiten of door eindeloos uit te stellen. Volgens Seneca moet je elke minuut (bij wijze van spreken) waarderen en bewust besteden. Dit is voor ons een les in urgentie en doelgerichtheid: we moeten leven alsof elke dag onze laatste zou kunnen zijn. Niet uit angst, maar om volledig aanwezig te zijn in het hier en nu.

• Natuurlijke orde

Vergankelijkheid, zo stelt Seneca, is een natuurlijk onderdeel van het leven. Alles in de natuur ondergaat cycli van geboorte, groei en verval. Door deze natuurlijke orde te accepteren, kun je vrede vinden met de onvermijdelijkheid van de dood en andere vormen van verlies. Dit idee helpt je te begrijpen dat vergankelijkheid niet iets is om te vrezen, maar iets dat het leven zijn vorm en betekenis geeft.

• Persoonlijke reflectie en zelfbewustzijn

Seneca spoort ons aan om regelmatig tijd te nemen voor zelfreflectie om ons leven te beoordelen en te zorgen dat we leven op een manier die in overeenstemming is met onze waarden en overtuigingen. Hij gelooft dat door regelmatig na te denken over de dood, we meer gericht kunnen zijn op het maken van ethische keuzes en het leiden van een deugdzaam leven.

• Ironie van angst voor de dood

Seneca wijst op de ironie dat veel mensen die bang zijn voor de dood, toch niet echt leven. Ze zijn zo bezorgd over het verlengen van hun leven dat ze de kwaliteit ervan negeren. Dit brengt ons bij de Stoïcijnse oefening van voluit leven en elk moment bewust aangaan, zonder (overmatige) angst voor de toekomst.

Toepassing in het hedendaags leven

In ons hedendaags leven kunnen deze ideeën van Seneca ons aanmoedigen om:

• Prioriteiten te stellen die meer gericht zijn op persoonlijke groei en zinvolle ervaringen dan op het verzamelen van materiële zaken of sociale status.
• Mindful te leven, waarbij je elke ervaring waardeert en je bewust bent van de tijdelijke aard van zowel vreugde als verdriet.
• Acceptatie te oefenen als je in aanraking komt met onvermijdelijke veranderingen en verlies, wat je kan helpen om je reacties op tegenslagen in je leven te verzachten.

Seneca’s reflecties over de vergankelijkheid bieden een schat aan wijsheid die verder gaat dan de reeds besproken thema’s. Hij integreert de Stoïcijnse principes dieper in de praktijken van dagelijks leven, biedt advies over hoe om te gaan met rijkdom en macht, en reflecteert op de aard van roem en ambitie, allemaal door het perspectief van vergankelijkheid. Hier zijn enkele extra lessen die Seneca ons biedt:

Illusie van rijkdom en macht

Seneca waarschuwt ons dat rijkdom en macht uiteindelijk vergankelijk zijn en geen ware zekerheid of geluk kunnen bieden. Hij schrijft uitvoerig over hoe de jacht op materiële rijkdom vaak leidt tot angst en onrust, omdat deze goederen altijd verloren kunnen gaan. Hij adviseert dat ware rijkdom gevonden wordt in de ziel; de ontwikkeling van persoonlijke deugden en wijsheid die niet kunnen worden weggenomen. Deze visie helpt je je eigen prioriteiten te heroverwegen en te focussen op wat echt duurzaam is in je leven.

Vluchtigheid van roem

Seneca behandelt ook de vluchtigheid van roem en publieke goedkeuring, die hij ziet als onstabiel en onbetrouwbaar. Hij leert ons dat het zoeken naar goedkeuring van anderen ons afhankelijk maakt van hun wispelturige meningen. In plaats daarvan moeten we ons eigen oordeel en zelfrespect cultiveren. Deze benadering moedigt je aan om authentieker te leven, niet gebonden door de verwachtingen van anderen, maar geleid door je eigen innerlijke morele kompas.

Omgaan met ouderdom en ziekte

Seneca reflecteert op de natuurlijke processen van ouderdom en ziekte en hoe deze onvermijdelijk leiden tot het einde van het leven. Hij moedigt ons aan om deze natuurlijke processen niet te vrezen maar te accepteren als onderdeel van het leven. Door je comfortabel te voelen met je eigen sterfelijkheid, kun je uiteindelijk vrijer (en moediger) leven, en elke dag waarderen als een geschenk.

Voorbij de waarde van tijd

Seneca’s nadruk op de waarde van tijd gaat verder dan de (oppervlakkige) bezigheden van het dagelijks leven. Hij herinnert ons eraan dat onze tijd het enige is wat we echt bezitten en dat hoe we kiezen om die tijd te besteden, onze werkelijke waarden en prioriteiten weerspiegelt. Hij adviseert ons om tijd te besteden aan zelfverbetering, filosofische studie (zoals de cursus Stoïcisme die je nu doet) en de zorg voor anderen. Dit draagt allemaal bij aan een betekenisvol en ethisch leven.

Kunst van het loslaten

Seneca leert ons ook de kunst van het loslaten; het loslaten van zowel materiële bezittingen als immateriële begeerten. Hij stelt dat vrijheid en geluk worden gevonden in eenvoud en zelfbeheersing, niet in het eindeloos najagen van meer. Dit perspectief is bijzonder relevant in onze hedendaagse consumptiemaatschappij en kan je helpen een meer evenwichtig en tevreden leven te leiden.

Door deze lessen in je dagelijks leven te integreren, krijg je meer begrip en waardering voor de vergankelijkheid van het leven en alles wat erin voorkomt. Hierdoor kun je een rijker en meer voldaan leven leiden, vrij van de angst voor verlies en verandering.

 

Deel 2: Leven in het heden

In dit tweede deel van onze les over de tijdelijkheid van het leven zullen we ons concentreren op een cruciaal Stoïcijns principe dat door Seneca uitvoerig is besproken: het belang van leven in het heden. Seneca leert ons dat ware voldoening en vrede niet gevonden worden in het najagen van toekomstige ambities of het herkauwen van het verleden, maar in het volledig aanwezig zijn in het huidige moment.

Waarde van het moment

Seneca benadrukt dat elk moment van ons leven kostbaar en uniek is. Hij schrijft dat we vaak niet opmerken hoe de tijd door onze vingers glipt, omdat we voortdurend bezig zijn met plannen van de toekomst of vasthouden aan het verleden. Door je bewust te richten op het nu kun je elke ervaring dieper waarderen en vollediger leven. ‘Het is niet dat we een korte tijd hebben,’ schrijft hij, ‘maar dat we veel ervan verliezen. Het leven is lang genoeg, en het is ons ruimschoots gegeven voor de hoogste prestaties als het geheel goed wordt besteed.’

Hoe kun je aanwezigheid cultiveren?

• 1. Mindfulness oefeningen: Begin met eenvoudige mindfulness oefeningen, zoals diepe ademhaling, je ade,haling volgen of gewoon stil zitten en observeren van je omgeving zonder oordeel. Deze oefeningen helpen je om te centreren en het huidige moment volledig te ervaren.
• 2. Dagelijkse dankbaarheid: Neem aan het einde van elke dag een moment om na te denken over wat je die dag hebt ervaren en waarvoor je dankbaar bent. Dit helpt je om een positievere en meer waarderende blik op je dagelijkse leven te ontwikkelen.
• 3. Eén taak tegelijk: Oefen met het uitvoeren van één taak tegelijk met volledige aandacht. Dit helpt niet alleen om die taak effectiever uit te voeren, maar bevordert ook een grotere mentale helderheid en minder stress.

Kracht van het nu

Seneca moedigt ons aan om de ‘kracht van nu’ te omarmen. Hij stelt dat door te erkennen dat we het verleden niet kunnen veranderen en de toekomst niet kunnen voorspellen, we onszelf kunnen bevrijden van onnodige angst en zorgen. Dit stelt je in staat om je energie te richten op datgene wat je daadwerkelijk kunt beïnvloeden: je gedachten en acties in het huidige moment.

Het leven volledig omarmen

Door te leven in het heden kun je het leven in al zijn volheid omarmen. Elke dag wordt dan een waardevolle kans om te leren, te groeien en bij te dragen aan de wereld om je heen. Seneca’s advies helpt ons herinneren dat het niet de duur van het leven is die telt, maar de diepte en reikwijdte ervan. Door actief en bewust aanwezig te zijn in elk moment kun je een rijker, meer verbonden en meer voldoening gevend leven leiden.

Leven in het heden

Leven in het heden is een fundamenteel Stoïcijns principe dat ons leert hoe we elke dag volledig kunnen waarderen en benutten. Seneca benadrukte de waarde van het huidige moment en moedigde ons aan om niet te leven in de schaduw van het verleden of in de speculatie van de toekomst, maar in de rijke realiteit van het nu.

Waarde van elk moment

Seneca’s filosofie over de vergankelijkheid leert ons dat elk moment uniek en dus onherhaalbaar is. Hij waarschuwt ons dat de tijd die we hebben niet vanzelfsprekend is; tijd is zelfs ons meest kostbare bezit. In zijn werk schrijft hij vaak over de onvoorspelbaarheid van het leven en hoe elke verstreken seconde ons dichter bij het einde brengt, zonder garantie op een toekomst. Dit besef kan dienen als een krachtige motivator om meer betrokken en aanwezig te zijn in onze eigen levens.

De kunst van aanwezigheid

Het beoefenen van aanwezigheid vereist een bewuste inspanning om de aandacht terug te brengen naar het hier en nu. Mindfulness is al vaker genoemd als oefening om meer in het moment aanwezig te zijn. En het dagboek natuurlijk ook.

• Aandachtige meditatie: Begin de dag met een meditatie die je helpt je bewust te worden van je ademhaling, lichaam en gedachten. Dit helpt om een toon van aandacht en kalmte voor de dag te zetten.
• Bewuste routines: Transformeer dagelijkse routines zoals eten, wandelen of zelfs douchen in momenten van mindfulness. Probeer volledig betrokken te zijn bij deze activiteiten, merk de sensaties, geuren en geluiden op die je normaal zou negeren.
• Dagboek: Schrijf elke dag op wat je hebt ervaren, hoe je je voelde, en wat je hebt geleerd. Dit niet alleen helpt bij het verwerken van je dag maar moedigt ook aan om elke dag als een zelfstandige ervaring te waarderen.

Voordelen van leven in het heden

Leven in het heden vermindert stress en angst door de focus weg te nemen van je zorgen over de toekomst of spijt over het verleden. Het stelt je in staat om vreugde te vinden in de kleine dingen, het verhoogt je gevoel van dankbaarheid en het verbetert je algehele kwaliteit van leven. Seneca geloofde dat je door de vergankelijkheid te accepteren en het huidige moment te waarderen, je een diepere vrede en tevredenheid in je leven kunnen bereiken.

Praktische toepassingen

Het leven in het heden is wat ons betreft niet alleen een Stoïcijns filosofisch ideaal, maar juist ook een praktische benadering voor uitdagingen in je dagelijks leven:

• Door aanwezig te zijn in het moment kun je helderder denken en betere beslissingen nemen, vrij van de verwarring van onopgeloste verleden zaken of angst voor de toekomst.
• Aanwezig zijn tijdens gesprekken en interacties verbetert je relaties, aangezien jouw volledige aandacht en betrokkenheid voor anderen vaak voelen als een vorm van respect en zorg.
• Door je bewust te zijn van je huidige emotionele staat, kun je effectiever omgaan met negatieve emoties en constructieve keuzes maken in reactie daarop.

Door meer aandacht te genereren voor je dagelijkse routines kun je leren om elk moment volop in het leven te staan. Dit verrijkt je eigen leven én de levens van de mensen om je heen. Leven in het heden, zoals Seneca ons leert, is uiteindelijk leven in harmonie met de natuur (je omgeving) en met onszelf.

Leven in het heden kan in vrijwel elk aspect van het dagelijks leven relevant en nuttig zijn. We geven een paar praktische voorbeelden die laten zien hoe het cultiveren van aanwezigheid in het moment kan leiden tot een rijker en meer vervuld leven.

• Tijdens het werk

Werk, vooral in drukke of stressvolle banen, kan vaak leiden tot ‘automatische pilootgedrag’, waarbij (zelfs) dagen voorbij kunnen gaan zonder echte betrokkenheid. Door bewust aanwezig te zijn bij elke taak – van het beantwoorden van e-mails tot het deelnemen aan vergaderingen – kun je de kwaliteit van je werk verbeteren en stress verminderen. Dit kan ook helpen om burn-out te voorkomen, omdat je actiever management over je tijd en energie voert.

• Tijdens maaltijden

Eten is een dagelijkse activiteit die vaak haastig of gedachteloos gebeurt. Bewust eten, oftewel aandacht besteden aan de smaak, textuur en de aroma’s van je eten, kan je eetervaring radicaal transformeren. Bewust eten geeft je niet alleen meer voldoening van je maaltijden, maar kan ook bijdragen aan betere spijsvertering en zelfs gewichtsbeheersing doordat je beter luistert naar de signalen van verzadiging van je lichaam.

• Tijdens gesprekken

Het volledig aanwezig zijn tijdens gesprekken – door actief te luisteren zonder afgeleid te worden door je telefoon of andere gedachten – kan de kwaliteit van je relaties sterk verbeteren. Het toont respect en waardering voor de ander en helpt bij het bouwen van sterkere, meer authentieke connecties.

• Bij het uitoefenen van hobby’s

Of je nu schildert, schrijft, sport of muziek maakt, volledig opgaan in je hobby kan een waardevolle bron zijn van voldoening en ontspanning. Dit is een vorm van ‘flow’ waarbij je zo betrokken bent bij wat je doet dat je de tijd vergeet. Dergelijke momenten dragen zeker bij aan een gelukkiger en gezonder leven.

• Bij het hanteren van stressvolle situaties

Op momenten dat je te maken krijgt met stress of conflicten kan leven in het heden je helpen om meer beheerst en kalmer te reageren. Door je te focussen op het nu, vermijd je overweldigd te raken door wat er zou kunnen gebeuren en kun je praktische stappen zetten om de situatie aan te pakken.

• Bij het waarderen van de natuur

Een wandeling in de natuur biedt je een geweldige kans om te oefenen met leven in het heden. Aandacht schenken aan de geluiden om je heen, de geur van de bomen en het gevoel van de wind kan een meditatieve ervaring zijn die zowel je mentale als fysieke welzijn ten goede komt.

• Tijdens het mediteren

Meditatie is de ultieme oefening om te leven in het heden. Door je aandacht te concentreren op je ademhaling of een mantra, train je je geest om in het moment te blijven. Dit helpt je om stress te verminderen en emotionele veerkracht op te bouwen.

 

Deel 3: Prioriteiten en waarden

In dit derde deel van onze les over de tijdelijkheid van het leven verkennen we hoe het bewustzijn van je eigen vergankelijkheid je kan helpen om je prioriteiten en waarden te heroverwegen. Seneca’s leringen moedigen ons aan om niet alleen ons leven in het heden te leven, maar ook om dat leven zinvol te maken door onze prioriteiten af te stemmen op onze waarden. Je leert hoe je praktische stappen kunt zetten naar een meer vervuld en doelgericht leven.

Heroverwegen van wat echt belangrijk is

Seneca stelt dat de meeste mensen hun leven doorbrengen met het najagen van externe successen of materiële bezittingen, zonder ooit te stoppen om even na te denken over wat echt belangrijk is. Hij spoort ons aan om regelmatig stil te staan bij de vergankelijkheid van het leven als een manier om onze focus te verleggen van het materiële naar het meer spirituele en relationele. Sita dit te doen is het zaak om je dagelijkse bezigheden en doelen in lijn te brengen met je diepere persoonlijke en ethische waarden.

Praktische stappen om prioriteiten te stellen

• 1. Neem de tijd om te reflecteren op je huidige levensdoelen en -activiteiten. Vraag jezelf af of deze doelen en activiteiten bijdragen aan je algehele welzijn en of ze resoneren met je diepste waarden. Deze reflectie kan leiden tot belangrijke aanpassingen in hoe je je tijd en energie investeert.
• 2. Zodra je een duidelijker beeld hebt van wat echt belangrijk voor je is, stel dan doelen die deze waarden weerspiegelen. Deze doelen moeten zowel haalbaar als uitdagend zijn en moeten je aanzetten tot groei en voldoening.
• 3. Integreer dagelijkse handelingen (en oefeningen) die je helpen gefocust te blijven op deze doelen. Zoals dagelijkse affirmaties, het bijhouden van je dagboek en meer specifieke acties die je dichter bij je doelen brengen.

Waarden omzetten in actie

Het is natuurlijk niet genoeg om alleen na te denken over je waarden; je moet ze ook in de praktijk brengen. Dit kan betekenen dat je moeilijke beslissingen moet nemen om oude gewoontes los te laten die niet langer voor je werken of om nieuwe activiteiten te ondernemen die meer in lijn zijn met je authentieke zelf.

Flexibiliteit

Als je werkt aan het afstemmen van je leven op je waarden, is het noodzakelijk om flexibel te blijven. Het leven is onvoorspelbaar en je behoeften en waarden kunnen ook veranderen. Door open te blijven staan voor heroverwegingen en aanpassingen kun je zorgen voor een blijvende goede afstemming tussen je doelen en je waarden. Ook als deze veranderen.

De kracht van loslaten

Een belangrijk aspect van het stellen van prioriteiten is leren wat je moet loslaten. Dit kan betrekking hebben op materiële zaken, maar ook op doelen, verwachtingen en zelfs relaties die niet meer passen bij wie je bent of wat wilt zijn. Loslaten kan moeilijk zijn, maar het is vaak noodzakelijk om ruimte te maken voor nieuwe groei en kansen.

Wat zijn waarden?

Waarden zijn de fundamentele overtuigingen en principes die richting geven aan je gedrag en je beslissingen. Ze vertegenwoordigen wat je belangrijk vindt in het leven en zijn vaak de basis van hoe je jezelf en de wereld om je heen ziet. Waarden kunnen persoonlijk of cultureel zijn, expliciet geleerd of impliciet meegekregen in je opvoeding en ervaringen.

Hoe kun je waarden identificeren?

Het identificeren van je eigen waarden is vaak een proces van introspectie en zelfontdekking. Stappen die je kunt volgen om je persoonlijke waarden te identificeren zijn:

• 1. Reflecteren op piekervaringen: Denk na over momenten in je leven waarin je uitzonderlijk blij of trots was. Vraag jezelf af wat deze ervaringen gemeen hebben en welke principes werden weerspiegeld in deze situaties.
• 2. Overwegen van momenten van onvrede: Kijk naar tijden waarin je je gefrustreerd of ontevreden voelde. Vaak zijn deze gevoelens te wijten aan een schending van je persoonlijke waarden.
• 3. Identificeren van terugkerende thema’s: Kijk naar patronen in je levenskeuzes, zowel professioneel als persoonlijk. De thema’s die consistent opduiken, kunnen aanwijzingen geven over wat je werkelijk waardeert.
• 4. Gebruiken van lijsten met waarden: Soms kan het bekijken van een lijst met mogelijke waarden je helpen om die waarden te identificeren die bij jou resoneren. Vink de waarden aan die jij belangrijk vindt en bedenk hoe ze zich manifesteren in je leven.
• 5. Vragen van feedback: Soms zien anderen aspecten van onze persoonlijkheid die we zelf niet herkennen. Vraag vertrouwde vrienden of familieleden welke waarden zij denken dat je hoog in het vaandel draagt.

Voorbeelden van waarden

• Integriteit: Handelen met eerlijkheid en eer, consistent zijn in woord en daad.
• Betrokkenheid: Toegewijd zijn aan mensen, taken of doelen.
• Dapperheid: Moed tonen als je te maken krijgt met uitdagingen.
• Respect: Anderen waarderen en eerlijk en rechtvaardig behandelen.
• Verantwoordelijkheid: Verantwoordelijkheid nemen voor je eigen acties en bereid zijn om verantwoording af te leggen.
• Zorgzaamheid: Zorgen voor anderen en empathie tonen.
• Zelfontwikkeling: Voortdurend streven naar persoonlijke groei en verbetering.
• Vrijgevigheid: Gul zijn met tijd, middelen of talenten.
• Duurzaamheid: Waarderen en beschermen van het milieu en natuurlijke hulpbronnen.

Het helder hebben van je waarden kan je helpen om een leven te leiden dat meer in lijn is met wat je echt belangrijk vindt. Dit leidt tot grotere tevredenheid en meer geluk in je leven. Door je waarden te identificeren en te omarmen, creëer je een sterk fundament voor het nemen van beslissingen en om te gaan met tegenslag en de complexiteit van het leven.

 

Deel 4: Stoïcijnse oefeningen

In dit laatste, praktische deel van les 10 geven we enkele specifieke Stoïcijnse oefeningen die je kunnen helpen om de vergankelijkheid van het leven te omarmen en je waarden actief na te streven. Door deze oefeningen ontwikkel je een dieper bewustzijn en acceptatie van de tijdelijkheid van alle dingen. Deze Stoïcijnse oefeningen helpen je je aandacht en energie te richten op wat echt belangrijk is.

1. Visualisatie van verlies

Seneca adviseert ons om regelmatig de verliezen die we kunnen lijden te visualiseren. Niet om onszelf angst aan te jagen, maar om onszelf te wapenen tegen de emotionele impact ervan. Neem tijd om te mediteren over het verlies van bezittingen, status en zelfs geliefden. Dit helpt je om emotionele veerkracht op te bouwen en waardering voor het huidige moment te versterken.

2. Beperking van verlangens

Een manier om de macht van vergankelijkheid over ons leven te verminderen is door onze verlangens te beperken. Probeer een week lang een eenvoudiger leven te leiden, zonder sommige gebruikelijke gemakken of luxe. Deze oefening kan je helpen om onafhankelijkheid van externe dingen te bevorderen en te laten zien hoe weinig je nodig hebt om gelukkig te zijn.

3. Memento mori

Integreer een ‘memento mori’ (herinnering aan de dood) in je dagelijkse routine. Dit kan een fysiek object zijn zoals een steen of een kunstwerk of een notitie op je telefoon of spiegel. Laat dit je dagelijks herinneren aan de eindigheid van het leven, wat je kan motiveren om volledig te leven en te waarderen wat je hebt.

4. Dialoog met ‘de Dood’

Schrijf een brief of voer een denkbeeldig gesprek met de Dood. Vraag de Dood wat ‘hij’ je kan leren over hoe te leven. Deze oefening moedigt een diepe reflectie aan over wat echt belangrijk voor je is en kan leiden tot belangrijke inzichten over hoe te leven met intentie en focus.

5. Filosofische terugblik

Reflecteer regelmatig op je eigen sterfelijkheid en overweeg hoe je wilt dat mensen zich jou herinneren. Deze oefening, bekend als de ‘filosofische terugblik’, helpt je prioriteiten te stellen die consistent zijn met je diepste waarden en streeft naar een nalatenschap die je waardevol vindt.

6. De Stoïcijnse avondreflectie

Sluit elke dag af met een moment van reflectie. Vraag jezelf: Heb ik vandaag geleefd volgens mijn waarden? Wat heb ik goed gedaan en wat kan ik morgen beter doen? Deze oefening helpt je om bewust te blijven van je voortgang en toegewijd aan je persoonlijke groei en ontwikkeling.

Deze oefeningen versterken het Stoïcijnse idee dat door het accepteren van de onvermijdelijke vergankelijkheid van alles, we meer gefocust kunnen leven op wat binnen onze controle ligt en ons kunnen inzetten voor het leven volgens onze hoogste principes.

 

Afsluiting

In deze les hebben we ons verdiept in de Stoïcijnse visie op de vergankelijkheid van het leven, zoals onderwezen door Seneca. We hebben geleerd dat het erkennen van de tijdelijkheid van alles ons kan helpen om meer waardering te hebben voor het huidige moment, onze prioriteiten te heroverwegen en onze waarden opnieuw af te stemmen. Door praktische oefeningen zoals reflectie op vergankelijkheid, het visualiseren van verlies en dagelijkse heroverwegingen, kunnen we leren om elke dag te leven met een hernieuwde focus en een diepere waardering voor het leven zoals het zich ontvouwt.

Reflectie

Reflecteren op de tijdelijkheid van het leven biedt ons een waardevolle kans om dieper in te gaan op de impact ervan. Kijk eens of je aan het einde van deze les kunt reflecteren over de volgende zaken.

1. Bewustwording van tijdelijkheid

Deze les heeft hopelijk je bewustzijn verhoogd over hoe vaak je de neiging hebt om door het leven te racen, zonder echt stil te staan bij wat je ervaart. Door de tijdelijkheid van het leven te erkennen, kun je meer aandacht besteden aan het heden, wat leidt tot een diepere waardering van de mensen en ervaringen om je heen.

2. Herziening van prioriteiten

Het besef van vergankelijkheid kan een krachtige drijfveer zijn om te heroverwegen wat echt belangrijk is. Misschien heb je ontdekt dat sommige zorgen of ambities die veel ruimte in je leven innamen niet zo essentieel zijn als je dacht. Dit kan een bevrijdend inzicht zijn dat leidt tot een meer gefocuste en betekenisvolle benadering van het leven.

3. Cultivering van dankbaarheid

Een van de krachtigste lessen uit deze module is de verhoogde dankbaarheid die kan voortvloeien uit de acceptatie van je levenseinde. Door elke dag als een geschenk te zien, kun je je dagelijkse routines en relaties transformeren, waardoor je leven rijker en meer vervuld wordt.

Reflectie op Stoïcijnse oefeningen

De oefeningen uit deze les zijn bedoeld om deze Stoïcijnse inzichten te verankeren in concrete handelingen. Reflecteer op hoe deze oefeningen je hebben geholpen om je meer bewust te maken van de tijdelijke aard van het leven en hoe dit je perceptie van dagelijkse ervaringen heeft veranderd.

Vooruitblik

In de volgende les, getiteld: Geluk vinden in een eenvoudig leven, zullen we verder ingaan op hoe een eenvoudige, ongecompliceerde levensstijl ons kan helpen geluk te vinden. We zullen de Stoïcijnse principes verkennen die ons leren om voldoening te vinden in wat we hebben, in plaats van constant meer te verlangen. Deze les helpt ons te concentreren op wat werkelijk bijdraagt aan ons welzijn.

Aanmoediging

Ik moedig je van harte aan om de concepten en oefeningen die we vandaag hebben verkend actief toe te passen in je dagelijks leven. Neem de tijd om echt stil te staan bij wat je hebt, en probeer elke dag en elk moment te waarderen alsof het je laatste zou kunnen zijn. Niet om depressief te worden, maar om een rijkere, meer betrokken manier van leven te cultiveren. Herinner jezelf eraan dat je door de tijdelijkheid te omarmen een dieper en meer voldaan leven kunt leiden. Ga vandaag en morgen de uitdaging aan om je dagelijkse ervaringen te herzien, en te beoordelen hoe ze bijdragen aan je ware geluk en voldoening.

Als je wilt dat ik je persoonlijk begeleidt of als je vragen hebt, laat het me weten. Blijf oefenen, blijf reflecteren en blijf groeien.

Met vriendelijke groet,

Harrie Kolsteeg

Psycholoog en oprichter LeefstijlBeter

 

Naar de cursus-pagina